ЮНЕСКО-ның «Адам және биосфера» бағдарламасы Қазақстан ұлттық комитетінің 3-ші отырысының күн тәртібі, 2012 ж., 12 қаңтар, 11.00 - 13.30, ҚазҰУ экономика факультетінің 201 аудиториясы

Жиналыстың ашылуы (кворум, күн тәртібі)

Ященко Р.В., ҚР БҒМ Зоология институты, МАБ комитетінің төрағасы.

1. Есеп: Каспий итбалықтарының популяцияларының жағдайы және осы түрді сақтау шаралары.

Тимирханов С.Р., Каспий итбалығы үшін қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру бойынша сарапшы, «Экология және биоресурстардың қазақстандық орталығы» ЖШС бас директорының ғылым жөніндегі орынбасары, CaspEco жобасы.

Баяндамашыға қойылатын сұрақтар

2. Есеп: Солтүстік Каспий аймағында ЕҚТТ жүйесін дамыту туралы.

Кертешев Т.С., MAБ ұлттық комитеті, БҰҰДБ батпақты жерлер жобасының ұлттық менеджері

Баяндамашыға қойылатын сұрақтар

3. Баяндамаларды талқылау және отырыстың шешімін дайындау.

4. Жиналыстың жабылуы

Қонақтар:

баяндамашы Серік Рақышғжанұлы Тимирханов,

Зәуреш Әлімбетова, «Барсакелмес» қорығының директоры,

7 жапон зерттеушісі: 

ЮНЕСКО-ның «Адам және биосфера» бағдарламасы Қазақстан ұлттық комитетінің 3-ші отырысының

ШЕШІМІ,

ҚазҰУ, 2012 жылғы 12 қаңтар, Алматы, Қазақстан

Қазақстандық Ұлттық MAБ Комитетінің үшінші отырысы Каспий итбалықтарының (Phoca (Pusa) caspica) популяцияларының қазіргі жағдайын талдауға және осы түрді табиғатта сақтау шараларына арналды. Жұмысқа 12 комитет мүшелері және 9 шақырылған қонақтар қатысты (қатысушылардың толық тізімі қосымшада келтірілген). Жиналысқа қатысушылар негізгі екі баяндаманы тыңдады:1) «Қазақстанда Каспий итбалықтарын сақтау үшін қорғалатын табиғи аумақтарды құру», баяндамашы Тимирханов С.Р. - CaspEco жобасының Каспий итбалығы үшін қорғалатын табиғи аумақтарды ұйымдастыру бойынша сарапшы, «Экология және биоресурстардың қазақстандық орталығы» ЖШС бас директорының ғылым жөніндегі орынбасары және 2) «Солтүстік Каспий аймағында қорғалатын табиғи аумақ жүйесін дамыту туралы», баяндамашы Кертешев Т.С. - Қазақстандық МАБ комитетінің мүшесі, БҰҰДБ / ГЭФ-тің Қазақстандағы сулы-батпақты жерлер жобасының ұлттық менеджері. Сонымен қатар, Қазақстандық МАБ комитетінің мүшесі С.Н. Ероховтың аналитикалық жазбасы «Каспий итбалықтарын сақтау үшін қорғалатын табиғи аумақтарды құрудың орындылығы туралы». Баяндамаларды талқылау нәтижесінде «Адам және биосфера» ЮНЕСКО бағдарламаларының Қазақстандық ұлттық комитеті осы қаулыны қабылдады.

Каспий итбалығы эндемик болып табылады және Каспийдегі сүтқоректілердің жалғыз өкілі және жаһандық биоалуантүрліліктің ерекше элементтерінің бірі. Сандардың тұрақты төмендеуін ескере отырып, Халықаралық табиғатты қорғау одағы (ХТҚО) 1996 жылы Каспий итбалықтарын Қызыл тізімге «Осал түр» (Vulnerable)санатына енгізіп, 2008 жылы осал түрді «қауіп төнген (Endangered) түрлер» санатына көшірді.

Каспий итбалығы бүкіл Каспий теңізінде шектеусіз қоныс аударады, сондықтан трансшекаралық түр болып табылады және Каспийдің барлық аймақтарында қорғалуы керек.

ХХ ғасырдың басында 1 миллион дараға жеткен бұл түрдің саны 2012 жылға қарай 100 мыңға дейін азайды. Қазіргі уақытта Каспий итбалықтарының жалпы саны жылына шамамен 10 мың дараға күрт азайып келеді. Бұл түр санының азаюына ықпал ететін негізгі қауіп факторлары: балық аулау торларындағы жануарлардың қырылуы, ұрпақтың өлім-жітімінің жоғары деңгейі, теңіз кемелерінің өту кезінде қыста жас жануарлардың байқамай жойылуы, сондай-ақ мұздан балық аулау және жүкті аналықтарға шамадан тыс балық аулау салдарынан жүктіліктің болмауы.

Сонымен қатар, 1997 және 2000-2001 жылдардағы мыңдаған жануарлардың өліміне әкеліп соқтырған екі жаппай аурулардың өршуі ХХІ ғасырдың басында бұл түрдің санын айтарлықтай азайтты. Каспий итбалығының белгілі көбейетін және түлеу жерлерінің маңынан мұнай алу жоспарлары жеке қауіп-қатер факторы болып табылады. Сондай-ақ, әзірге Каспий итбалығы үшін аз зерттелген қауіп факторы Каспий маңы мемлекеттерінің жауапкершілігі аймағында Каспий қайраңында мұнай өндіруді күшейту болып табылады.

Каспий итбалығын сақтау үшін анықталған қауіп факторларын бейтараптандыруға бағытталған шаралар кешені қажет. Ең тиімді шаралардың бірі - көбею және түлеу кезеңдерінде итбалықтардың шоғырланған аймақтарын қамтитын маусымдық немесе тұрақты жұмыс істейтін ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың желісін құру, сондай-ақ Каспий итбалықтарының белгіленген көші-қон жолдары бойынша Солтүстік-Каспийдің шығыс бөлігі немесе Солтүстікте маусымдық шоғырлануға дейін балық аулауға уақытша шектеу немесе тиым салу бойынша шаралар қабылдау.

Осыған сүйене отырып және Каспийдің шекараларын делимитациялауға байланысты қиындықтарды ескере отырып, «Адам және биосфера» бағдарламасының Қазақстан ұлттық комитеті өзінің арнайы отырысында шешім қабылдады:

• Каспий теңізінің итбалықтарын сақтау үшін Каспий теңізінде ерекше қорғалатын аумақтар желісін құру жөніндегі CASPECO жобасын қолдау;
• «Жасыл даму» мемлекеттік салалық бағдарламасы (2010-2014 жж.) шеңберінде Қазақстан Республикасында Каспий мемлекеттік табиғи қорығын құрудағы Қазақстан үкіметінің күш-жігерін қолдау;
• Каспий маңы елдерінің үкіметінің уәкілетті органдарына Каспий маңы итбалықтарының жай-күйін бақылау жүйесін ұйымдастыруды ұсыну;
• Каспий маңы мемлекеттерінің мемлекеттік және жеке ғылыми ұйымдарына Каспий итбалығын зерттеу бойынша қосымша ғылыми зерттеулер жүргізуді ұсыну, халықаралық және ұлттық донорлық ұйымдардан осындай зерттеулерді қаржыландыруға қолдау сұрау;
• Қазақстан Республикасының және Ресей Федерациясының уәкілетті органдарына Каспий итбалығының белгіленген көші-қон жолдары бойында және Каспийдің Солтүстік немесе Солтүстік-Шығыс бөліктерінде маусымдық шоғырланған жерлерде балық аулауға уақытша шектеу немесе тиым салу туралы ережелер әзірлеуді ұсыну;
• осы түрді сақтау үшін мемлекетаралық өзара әрекеттесу қажеттілігін ескере отырып, Қазақстан Республикасы Үкіметінің уәкілетті органына, қоныс аударатын түрлер туралы конвенцияның ғылыми комитетіне (Бонн конвенциясының хатшылығы, CMS) Каспий теңізінің итбалығын Конвенцияның 2-қосымшасына енгізу туралы ұсыныс беру;
• Қазақстан Республикасы Үкіметінің уәкілетті органы ретінде Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетіне Каспий итбалықтарын Қазақстан Республикасының сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізіміне қосуды, сондай-ақ осы түрді аң аулау және балық аулау объектілері болып табылатын жануарлардың бағалы түрлерінің тізімінен алып тастауды ұсыну, CaspEco бұл үшін тиісті негіздеме әзірлеу;
• Каспий итбалықтарын сақтаудың бірыңғай стратегиясын әзірлеу үшін көрші елдердің (Ресей, Түрікменстан, Иран және Әзірбайжан) ұлттық MAB комитеттерімен өзара әрекеттесу;
• 2012 жылы дайындалып жатқан «Қазақстанның биоалуантүрлілігін сақтаудың ұлттық стратегиясын» әзірлеушілерге Каспий маңы итбалықтарын сақтауды бірінші кезектегі міндеттердің қатарына қосуды ұсыну.

Төраға

Қазақстандық Ұлттық МАБ Комитеті,

Биология ғылымдарының докторы                                              Ященко Р.В.

Қазақстан Ұлттық MAB комитетінің хатшысы,

Колов С.В.