ЮНЕСКО-ның биосфералық резерваттары - бұл құрлықтық және жағалаудағы / теңіз экожүйелерінің аумақтары немесе ЮНЕСКО-ның «Адам және биосфера» (MAБ) бағдарламасы бойынша халықаралық деңгейде танылған осындай экожүйелердің қосындылары.
ЮНЕСКО биосфералық резерваттары бүкіл биосфералық қорықтардың желісін құрайды, онда әрбір биосфералық резерват ол орналасқан мемлекеттің егеменді құзырында болады.
ЮНЕСКО биосфералық резерваттары үш негізгі өзара толықтыратын міндеттерді атқарады:
- генетикалық қорларды, биологиялық түрлерді, экожүйелер мен ландшафттарды қорғауға арналған қорғаныс қызметі;
- тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуға жәрдемдесу қызметі;
- табиғатты қорғау және тұрақты даму жөніндегі жергілікті, ұлттық және ғаламдық іс-шараларға байланысты демонстрациялық жобаларды, экологиялық білім мен оқытуды, зерттеулер мен мониторингті қолдау үшін ғылыми-техникалық қолдау қызметі.
Биосфералық резерват аумақты нақты функционалды аудандастырады, оған 3 аймақ кіреді:
а) негізгі аймақ / аймақ (аймақ ядросы) - қоршаған ортаны ұзақ уақыт сақтауға арналған және оған жеткілікті мөлшерде қатаң қорғалатын табиғи аймақ;
б) буферлік аймақ / аймақтар - негізгі аймақтың айналасында орналасқан және оған антропогендік әсерді азайтуға арналған ерекше қорғалатын табиғи аумақ, мұнда экологиялық мақсаттарға (мониторинг, туризм және т.б.) сәйкес келетін іс-шаралар жүзеге асырылады;
в) трансшекаралық (өтпелі) аймақ - тұрақты әлеуметтік-экономикалық даму жүзеге асырылатын және табиғи қорлар ұтымды пайдаланылатын жергілікті тұрғындар тұратын және жұмыс істейтін сыртқы аумақ.
ЮНЕСКО-ның биосфералық резерватының егжей-тегжейлі сипаттамасы «Басылымдар» бөлімінде Бүкіләлемдік биосфералық резерваттар желісі туралы негізгі ережелерде келтірілген.
Қазақстанмен шекаралас елдердің ішінде Ресейде ең үлкен (және әлемдегі ең көп) ұлттық биосфералық резерваттар желісі (ЮНЕСКО-ның 41 биосфералық резерваты және Қытайда (32 биосфералық резерват) құрылды.
Орталық Еуразия аймағында (Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Түркіменстан) 9 биосфералық резерваттар бар: Қазақстан (5): Қорғалжын, Алакөл, Катонқарағай, Ақжайық және Ақсу-Жабағылы. Қырғызстан (2): Сары-Челек және Есіккөл Өзбекстан (1): Чаткал Түрікменстан (1): Репетек
